علت مهم افزایش قیمت گوشت مرغ؛ انحراف در فرایند توزیع یا افزایش قیمت تشکیل؟

به نقل از خبرگزاری تسنیم، فراهم کالاهای اساسی در همه کشورها به‌گفتن یکی از با اهمیت ترین دغدغه‌ها و برنامه‌های دولت‌ها به حساب می اید؛ هرگونه چالش و ضعفی در این حوزه می‌تواند تبعات بسیاری را به جستوجو داشته باشد و جهت نارضایتی عمومی بشود. تعداد بسیاری از دولت‌ها می‌کوشند تا با حمایتاز تشکیل از طرق گوناگون (همانند یارانه و خرید تضمینی در کنار واردات) این کالاها را به مقدار موردنیاز شهروندان خود فراهم کرده و بر توزیع آن‌‎ها نظارت داشته باشند تا اقلام اساسی با قیمت مشابه در بازار اراعه بشود و در دسترس مردم قرار گیرد.

مطابق آمار بیشتر از یک‌سوم سرانه پروتئین در ایران از محل مصرف گوشت مرغ فراهم می‌بشود که این قضیه از اهمیت زیاد بالای این کالا در سبد غذایی خانوار حکایت دارد. از طرفی الزام تمرکز بر امنیت غذایی جامعه، دقت به قضیه مرغ گوشتی به‌گفتن عضوی از خانواده کالاهای اساسی را ایجاب می‌کند. براین‌مبنا شفافیت زنجیره قیمت گوشت مرغ به‌منظور جلوگیری از انواع انحرافات ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دارد.

زنجیره قیمت گوشت مرغ در ایران مبتنی در سه محور فراهم، تشکیل و توزیع قابل‌بازدید است که هریک از این محورها دارای بازیگران و ابعاد مختلفی می باشند. به‌صورت کلی زنجیره قیمت مرغ گوشتی با صدمه‌هایی اعم از وابستگی در واردات نهاده و گله مادر، عدم رشد فناوری در زنجیره، ریسک بالای تشکیل و عدم ذخیره نهاده، منفعت‌وری پایین مرغداری‌ها، وجود واسطه‌های متعدد سپس از حلقه تشکیل، عدم نظارت کاربردی و مؤثر و… روبه رو است که اثرات مخرب آن بر کارکرد کلی زنجیره قابل‌مشاهده است. ماحصل صدمه‌های مذکور قضیه مهم نوسان قیمت است؛ امری که علاوه بر تشکیل چالش برای بازیگران مهم زنجیره، امنیت غذایی سرزمین را با خطر روبه رو می‌کند. ناظر مثال این قضیه افزایش ۳۰ درصدی قیمت گوشت مرغ در ماه‌های تازه است. امری که با تشکیل فاصله قیمت بازار نسبت به نرخ مصوب، به فروش مرغ با قیمتی در نزدیک به ۱۰۰هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها منجر شده‌است. با بازدید آمار و رقم های به‌نظر می‌رسد این جهش قیمت برخلاف تصورات به‌واسطه اختلال در زنجیره تامین، افزایش هزینه تشکیل و یا افت تشکیل مرغ نبوده است؛ چرا که علاوه‌بر ثابت بودن نرخ ارز تخصیص یافته به نهاده و نرخ ارز بازار غیررسمی در یک سال قبل،  بنابه اطلاعات حاضر در چند ماه قبل، نه‌تنها تولیدکاهشی نبوده بلکه جوجه‌ریزی افزایش یافته است. براین مبنا نمی‌توان افزایش قیمت بازار را اختلال و افت تشکیل دانست.

 ازاین‌رو علت مهم افزایش قیمت مرغ می‌تواند در دو نوشته جستجو کرد: اول جایگزینی گوشت مرغ در سبد مصرف پروتئین خانوار به علت افزایش قیمت گوشت قرمز؛ دوم انحراف در فرایند توزیع مرغ گوشتی تشکیل شده. علی‌رغم وجود گمان برهم‌خوردن اعتدال نظام اراعه و تقاضا در بازار و افزایش تقاضای مصرف مرغ گوشتی به‌واسطه افزایش قیمت گوشت قرمز، باتوجه‌به چالش‌های حاضر در فرایند توزیع و سابقه انحرافات متعدد نمی‌توان افزایش قیمت مرغ را تنها به افزایش تقاضا نسبت داد. لیکن ریشه مشترک هر دو قضیه، عدم شفافیت زنجیره و نبوده است داده‌های قابل‌برسی است. قضیه‌ای که به‌گفتن گلوگاه چالش‌های صنعت مرغ نیازمند دقت اختصاصی و پیاده‌سازی راهکارهای عملیاتی است.

در این بین منفعت‌گیری از ظرفیت فناوری‌های روز، یکی از راه حلهای تشکیل بستر اطلاعاتی شفاف زنجیره است. بستری که مبتنی بر تقاضای بازیگران مهم شکل می‌گیرد و واسطه‌های مخرب مسیر زنجیره را حذف می‌کند. به‌گفتن‌مثال مدیریت زنجیره فراهم با منفعت گیری از مدل سکویی (پلتفرمی) یکی از راه حلهای مذکور است. بستری که در آن فعالیت همه حلقه‌های زنجیره از ابتدای فراهم نهاده، تشکیل مرغدار، فرایند کشتار، توزیع و خرید مصرف‌کننده نهایی درآن شفاف خواهد شد. بازیگران مؤثر و فعال زنجیره در این مدل به یک تعامل سازنده و مثبت رسیده و علاوه بر تشکیل خرید وفروش امن، منافع تولیدکننده و مصرف‌کننده را تا حد بسیاری فراهم می‌کند. این بستر شفاف امکان نظارت دقیق در راستای جلوگیری از انحرافات و گران‌فروشی را فراهم می‌کند و منتج به افزایش منفعت‌وری و خلق قیمت زنجیره خواهد شد. اجرای این مدل‌ها گامی مهم در مسیر مدیریت مبتنی بر اطلاعات در فراهم و توزیع کالاهای اساسی خواهد می بود، لیکن اجرا و پیاده‌سازی آن نیازمند عزمی جدی در تقابل با منافع و شبکه‌های مخرب شکل‌گرفته صنعت مرغ سرزمین خواهد می بود.

کیوان فرهمند – کارشناس گروه دولت الکترونیک اندیشکده حنان

انتهای مطلب/