موبایل؛ همدم همیشگی یا رقیب خانواده؟_راسخ

کد خبر: ۲۸۷۴۹۰

تاریخ انتشار کردن: سه شنبه ۲۹ مهر ۱۴۰۴ – ۲۱:۳۱

به گزارش بهداشت نیوز، خانواده همیشه نخستین و امن‌ترین جایگاه برای هر انسانی بوده است. جایی برای محبت، همدلی و تکیه‌گاه بودن. اما در سال‌های تازه تلفنهای هوشمند به‌طور چشمگیری داخل زندگی ما شده‌اند و سبک روابط را تحول داده‌اند. اکنون دیگر در تعداد بسیاری از خانه‌ها سکوتی شگفت برقرار است؛ سکوتی که پشت صفحه‌های درخشان موبایل‌ها نهان شده. این سوال مهم نقل می‌شود که آیا موبایل توانسته جای خانواده را بگیرد؟

خانواده؛ پناهگاه همیشگی

نهاد خانواده در فرهنگ ایرانی جایگاه اختصاصی‌ای دارد. سفره‌های ساده‌ای که همه دور آن جمع خواهد شد، شب‌نشینی‌های خانوادگی، سخن‌های پدر و مادر و بازی بچه‌ها همیشه بخشی از خاطرات جمعی ما بوده است. خانواده اولین مدرسه‌ زندگی و اولین پناهگاه عاطفی هر فرد است. اما با تغییرات سریع دنیای امروز، این جایگاه آرام‌آرام زیر سایه تکنولوژی رنگ فرد دیگر به خود گرفته است.

موبایل؛ وسیله‌ای کارآمد یا همدمی پررنگ؟

تلفنهای هوشمند ابتدا برای تماس و ربط ساخته شدند اما به‌مرور زمان به وسیله‌ای برای سرگرمی، کار، آموزش و حتی خرید تبدیل شدند. اکنون موبایل‌ها شبانه‌روز همراه ما می باشند. تعداد بسیاری از مردم حتی زمان خواب تلفنشان را کنار بالش می‌گذارند. در آمارهای جهانی آمده است که کاربران ایرانی به‌طور میانگین روزانه بیشتر از چهار ساعت از زمان خود را در فضای مجازی می‌گذرانند. این عدد در واقع معادل نیمی از ساعات بیداری یک فرد شاغل است! طبیعی است که این چنین همراه دائمی بتواند روی روابط خانوادگی هم تأثیر بگذارد.

لحظه‌هایی که خانواده در سایه می‌رود

اگر نگاهی به خانه‌های امروز بیندازیم، صحنه‌های شبیهی می‌بینیم. سر میز شام، هر فردی سرش در گوشی خودش است؛ کودکی که به‌جای سخن بگویید با والدینش، مشغول بازی آنلاین است؛ والدینی که آن‌قدر سرگرم مرور شبکه‌های اجتماعی می باشند که فهمید سخن بگویید فرزندشان نمی‌شوند. این‌ها تصویرهای آشنایی است که مشخص می کند موبایل می‌تواند صمیمیت‌های خانوادگی را کم‌رنگ کند.

نقش مثبت موبایل در خانواده

یقیناً همه چیز منفی نیست. موبایل توانسته فاصله‌ها را کم کند. تعداد بسیاری از خانواده‌ها که فرزندانشان در شهر یا سرزمین فرد دیگر زندگی می‌کنند، با تماس تصویری دلشان را گرم می‌کنند. گروه‌های خانوادگی در شبکه‌های اجتماعی هم ابزاری برای هماهنگی کارها و خبر گرفتن از همدیگر شده است. به این علت موبایل در ذات خود دشمن خانواده نیست؛ بلکه شیوه‌ منفعت گیری‌ ما از آن است که تعیین می‌کند همراه سودمند باشد یا رقیب خطرناک.

پیامدهای روانی و اجتماعی

کارشناسان هشدار خواهند داد که منفعت گیری افراطی از موبایل پیامدهای مختلفی دارد. وابستگی شدید به گوشی علتاضطراب، بی‌خوابی و افت تمرکز می‌شود. نوجوانان بیشتر از همه در معرض این صدمه می باشند. آن‌ها به‌جای او مباحثه با خانواده، به جستوجو قبول در شبکه‌های اجتماعی می‌گردند. از طرف دیگر، توانایی‌های او گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره در نسل تازه ضعیف‌تر شده است. این روال به مرور زمان فاصله‌ عاطفی بین اعضای خانواده را زیاد تر می‌کند. یک مثال ساده؛ شامی که باید پر از خنده و او مباحثه باشد، تبدیل به لحظه‌ای بی‌کلام می‌شود که همه در دنیای مجازی خودشان غرق‌اند. همین لحظه‌های کوچک اگر تکرار شوند، خانواده‌ها را از درون تهی می‌کنند.

خانواده شبکه‌ای؛ تحول سبک زندگی

جامعه‌شناسان از کلمه «خانواده شبکه‌ای» منفعت گیری می‌کنند؛ خانواده‌ای که بیشتر از آنکه دور هم جمع باشد، در گروه‌های مجازی و کانال‌ها با هم ربط دارد. احتمالا این سبک زندگی اجتناب‌ناپذیر باشد اما خطر اینجاست که پیوندهای واقعی، جای خود را به مطلب‌های مختصر و شکلک‌های خندان بدهد. در حالی که هیچ پیامکی نمی‌تواند جای یک بغل گرم یا یک نگاه صمیمی را بگیرد.

راهکارها برای برگشت دادن صمیمیت

با وجود همه نگرانی‌ها، راه‌حل‌ها ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنیم. مهم این است که خانواده‌ها بخواهند تحول کنند.

زمان‌های بدون موبایل: ساده‌ترین کار این است که قانون بگذاریم زمان غذا خوردن یا دورهمی‌ها موبایل کنار گذاشته شود. خاموش کردن گوشی سر میز شام، می‌تواند به برگشت او گفت وگوهای خانوادگی پشتیبانی کند.

او گفت‌وگوهای مختصر اما صمیمی: حتی ۱۰ دقیقه سخن بگویید واقعی در طول روز، تاثییر بیشتری از ساعت‌ها گشت‌وگذار در فضای مجازی دارد. والدین اگر با دقت به فرزندان گوش بدهند، آن‌ها کمتر به جستوجو دقت در فضای آنلاین خواهند رفت.

آموزش به نسل تازه: بچه‌ها باید یاد بگیرند موبایل وسیله است نه همه زندگی. آموزش منفعت گیری درست از موبایل، هم در خانه و هم در مدرسه الزامی است. این آموزش‌ها می‌تواند شامل محدود کردن زمان منفعت گیری یا آشنایی با خطرات فضای مجازی باشد.

سرگرمی‌های مشترک خانوادگی: هنگامی خانه پر از نشاط و فعالیت‌های دسته‌جمعی باشد، اعضا کمتر به گوشی پناه می‌برند. یک پیاده‌روی خانوادگی، پختن یک غذا با هم یا حتی تماشای فیلم می‌تواند جانشین ساعت‌ها خیره شدن به صفحه کوچک موبایل باشد.

روز بدون موبایل: برخی خانواده‌ها یک روز در هفته را برای زندگی بدون گوشی تعیین می‌کنند. توانایی نشان داده این کار علاوه بر افزایش صمیمیت، حس اسایش بیشتری به خانه می‌آورد.

الگو بودن والدین: بچه‌ها زیاد تر از هر پیشنهاد‌ای، حرکت پدر و مادر را پیروی می‌کنند. اگر والدین خودشان به‌جای گوشی به او مباحثه اهمیت بدهند، فرزندان هم همین مسیر را ادامه خواهند داد.

در برخی کشورها برای افت اعتیاد به موبایل، کمپین‌های اجتماعی اجرا شده است. برای مثالً در کره جنوبی «کمپ موبایل‌زدایی» برگزار می‌شود که در آن نوجوانان چند روز بدون گوشی در طبیعت زندگی می‌کنند. در فرانسه قانون ممنوعیت منفعت گیری از موبایل در مدارس اجرا می‌شود. این چنین توانایی‌هایی مشخص می کند که مدیریت درست منفعت گیری از موبایل مقدور است و نتایج مثبتی هم دارد.

با همه تغییراتی که فناوری به همراه آورده، تا این مدت هیچ چیز نمی‌تواند جای خانواده را بگیرد. خانواده جایی است برای عشق بی‌قید و شرط، برای شنیدن و شنیده شدن، برای اسایش در بین طوفان زندگی. موبایل هرچقدر هم پیشرفته باشد، نمی‌تواند جای دست‌های پدر، نگاه مادر یا بازی‌های کودکانه را پر کند.

بعد جواب روشن است؛ موبایل جانشین خانواده نیست و نخواهد شد. اما اگر مواظب نباشیم، می‌تواند آرام‌آرام به رقیبی برای آن تبدیل شود. ماموریت‌ ما این است که با مدیریت هوشمندانه، این وسیله کارآمد را در خدمت خانواده قرار دهیم، نه در برابر آن.