نیاز سرزمین به قرارگاه مرکزی اقتصادی در دوران بحران_راسخ

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، علیرغم نکات مثبتی که در حوزه اسایش اقتصادی در جنگ ۱۲ روزه تازه ناظر بودیم و دچار افتدر بازار کالاهای اساسی نشدیم، قیمت ارز هم بر خلاف پیش بینی های قبلی نوسان نداشت،اما برخی کارشناسان اعتقاد دارند سرزمین تا این مدت برای مدیریت اقتصاد در شرایط جنگی آماده نیست. حسن حسنخانی و برات، دو فعال و تحلیل‌گر اقتصادی در او گفت‌وگوهای جداگانه به بازدید برخی نقاط ضعف ساختاری سرزمین در حوزه تشکیل، توزیع، سیاست‌های پولی و تجاری در زمان جنگ پرداختند. به باور این کارشناسان، ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، بی‌توجهی به زیرساخت‌های اطلاعاتی، غفلت از برنامه‌ریزی برای شرایط بحرانی و نبوده است یک اتاق جنگ اقتصادی با فرماندهی متمرکز، از جمله چالش‌های جدی اقتصاد ایران است که باید برای موارد شبیه احتمالی برای آن چاره اندیشی کرد.

حسن حسن خانی، کارشناس اقتصادی در او مباحثه با خبرگزاری تسنیم، به بازدید مشکلات زیرساختی و مدیریتی سرزمین در حوزه تشکیل و توزیع نان و این چنین دیگر کالاهای مهم از جمله فولاد در شرایط بحرانی پرداخت. حسن خانی از ناتوانی برخی مدیران، ناهماهنگی وزارتخانه‌ها و کم‌توجهی به زیرساخت‌های اطلاعاتی انتقاد می‌کند و معتقد است که بی‌توجهی به این حوزه‌ها می‌تواند در آینده سرزمین را با بحران روبه رو کند.

تسنیم: یکی از مهم ترین کالاهای اساسی که در شرایط جنگی کالای استراتژیکی محسوب می شود، نان است. حالت زیرساخت‌های نان را برای شرایط اختصاصی چطور برسی می‌کنید؟

 در شرایط جنگ، قضیه تشکیل یک نوشته است، توزیع نوشته دیگر و قیمت نیز موضوعی کاملاً جداگانه است. تشکیل باید به موقع و درست انجام شود، توزیع باید به خوبی مدیریت شود و قیمت باید عادلانه و قابل‌قبول به دست مردم برسد. این چنین نباید اجازه دهیم احتکار شکل بگیرد که خود این هم برمی‌گردد به ضعف در سیستم توزیع.

در حوزه نان، ما زیرساخت زیاد خوبی برای تشکیل آرد داریم؛ تبدیل گندم به آرد و انبارهای ذخیره‌سازی و سیلوهای مناسب در سرزمین وجود دارد. اما متأسفانه این زیرساخت به درستی مورد منفعت گیری قرار نمی‌گیرد. برای مثال، در وزارت اقتصاد طرحی تحت گفتن “نانینو” طراحی شد که از ابتدا وزارت سرزمین و وزارت جهاد کشاورزی با آن ناموافق بودند. علت این مخالفت‌ها، وجود ذینفعانی می بود که پرونده‌های فساد در این حوزه داشتند.

تسنیم: چه مشکلاتی در اجرای مطرح نانینو به وجود آمد؟

سهمیه آرد در اختیار استانداران قرار گرفت و برخی استانداران، این سهمیه‌ها را به معاونین خود دادند، معاونین به فرمانداران سپردند و فرمانداران هم به کارشناسان خود واگذار کردند. نانوایی‌هایی که تخلف می‌کردند، هنگامی سامانه نانینو سهمیه آن‌ها را قطع یا کم می‌کرد، نانوا به یک صندلی اشکار در فرمانداری مراجعه می‌کرد و کیسه آرد خود را بعد می‌گرفت.

همه چیز در سرزمین طراحی شده؛ سامانه نظارت، زیرساخت و اطلاعات وجود دارد، اما تخلف هم چنان رخ می‌دهد. نانوا مجدد به کارشناسان فرمانداری مراجعه می‌کند و به شیوه ای سهمیه‌اش را بعد می‌گیرد و آن را یا احتکار می‌کند یا در بازار آزاد می‌فروشد.

هنگامی دولت ناهماهنگ باشد و بدنه اجرایی به زیرساخت‌های داده‌ای و سامانه‌های اطلاعاتی بی‌باور باشد، فساد و احتکار اجتناب‌ناپذیر می‌شود و در نتیجه کالاهای اساسی به درستی توزیع نمی‌شوند و مردم دچار گرفتاری خواهد شد.

تسنیم: از نظر شما با اهمیت ترین چالش سرزمین در بحران ۱۲ روزه تازه چه می بود؟

با اهمیت ترین مخاطره ما در این جنگ ۱۲ روزه، به نظر من ناهماهنگی برخی استانداران می بود. متأسفانه این افراد به زیرساخت‌های داده‌ای سرزمین اعتقادی نداشتند و نتوانستند توزیع آرد را به درستی مدیریت کنند. واقعاً کوششهای بسیاری شد و زحمات تعداد بسیاری کشیده شد.

اگر استانداران و وزارت سرزمین و به‌اختصاصی معاون اقتصادی وزارت سرزمین به مدیریت داده‌محور باور نداشته باشند و تنها راه‌حل آن‌ها افزایش قیمت و پرداخت یارانه نقدی به مردم باشد، سرزمین به درستی اداره نخواهد شد.

من در جلسه‌ای شرکت داشتم که تقریباً همه مسئولان حوزه نان وجود داشتند. متأسفانه همه سخن بگویید آن‌ها این می بود که قیمت نان را افزایش دهیم و یارانه نقدی به مردم بدهیم. این نگاه کاملاً نادرست است. تا این مدت قضیه توزیع و نظارت بر توزیع به درستی فهمیدن نشده است. زیرساخت‌های توزیع، نحوه توزیع و کنترل بر زنجیره توزیع، با اهمیت ترین قضیه سرزمین است.

تسنیم: به نظر شما این نوع تفکر چه صدمه‌هایی به سرزمین داخل کرده است؟

ما در سرزمین افرادی همانند آقای زنگنه را داشتیم که با تصمیمات غلط، زیرساخت‌های مهمی همانند کارت سوخت را از بین بردند. سپس از هزینه‌های سنگین، ناچار شدیم همان کارت سوخت را مجدد احیا کنیم. اکنون هم افرادی می باشند که مجدد در حال ضربه زدن به مطرح نانینو می باشند. این در حالی است که سرزمین برای اجرای این مطرح هزینه‌های زیاد بسیاری پرداخت کرده و تعطیلی آن خسارت‌های سنگینی به اقتصاد داخل می‌کند.

این مسائل نباید در سطح کلی‌گویی باقی بماند. من مثال نان را با جزئیات گفتم، اما می‌توانیم روی دیگر موضوعات هم کار کنیم. برای مثال، فولاد یک قضیه زیاد مهم است. زنجیره تشکیل و فراهم فولاد در سرزمین، به‌اختصاصی در شرایط جنگی، باید با حساسیت اختصاصی مدیریت شود. نباید تشکیل فولاد متوقف شود، نباید احتکار شود، نباید قیمت آن افزایش اشکار کند و نباید در حوزه لجستیک دچار مشکل شویم. این‌ها مواردی است که می‌توانیم به طور جزئی‌تر و دقیق‌تر درمورد آن‌ها سخن بگویید کنیم.

تسنیم: سیاست های پولی و مالی در شرایط اختصاصی (همانند حالت جنگ) باید به چه صورت باشند؟ آیا در شرایط جنگ، باید سیاست پولی انبساطی در دستور کار قرار گیرد؟

برات، کارشناس حوزه اقتصاد جنگی و سیاست‌گذاری بحران، در او گفت‌وگویی با ما به نوشته حیاتی سیاست‌های پولی، مالی و تجاری سرزمین در شرایط جنگ پرداخت. به حرف های او، ناهماهنگی بین دستگاه‌ها و نبوده است یک مرکز تصمیم‌گیری یکپارچه، بزرگ‌ترین ضعف اقتصاد ایران در جنگ ۱۲ روزه تازه بوده است. برات پافشاری می‌کند که سرزمین برای روبه رو با موارد احتمالی آینده به یک اتاق جنگ اقتصادی با وحدت فرماندهی نیاز دارد.

یک قضیه زیاد مهم که احتمالا کمتر به آن دقت شده، سیاست پولی در زمان جنگ است. بانک مرکزی باید برای این چنین شرایطی آمادگی کامل داشته باشد و بداند چطور از خط اعتباری خود منفعت گیری کند. در دوران جنگ، دیگر سیاست‌های پولی انقباضی، کنترل مقداری ترازنامه و این قبیل دستورالعمل‌ها کارایی ندارد. این‌ها مربوط به دوره‌های پیش از جنگ است.

در زمان جنگ، سیاست پولی باید انبساطی باشد؛ یقیناً انبساطی موثر. هرچند اقداماتی انجام شد، اما این اتفاقات باید از قبل برنامه‌ریزی و تمرین می‌شد. بانک مرکزی نباید غافلگیر شود. ملزوم است از همین اکنون به سیاست پولی در زمان جنگ فکر شود و برای آن پروتکل طراحی گردد.

تسنیم: سیاست‌های تجاری سرزمین در زمان جنگ باید چه آرایشی به خود بگیرند؟

یک مسئله کلیدی دیگر، سیاست‌های گمرکی و تجاری سرزمین در دوران جنگ است. وقتی که جنگ اغاز شد، دستور داده شد که همه کالاهای حاضر در انبارهای گمرک سریعاً داخل سرزمین شود. این تصمیم از یک جهت سودمند می بود چون تشریفات گمرکی را مختصر کرد و انبارهای گمرک، که ممکن می بود مقصد دعوا قرار بگیرند، تخلیه شدند.

اما این تصمیم تبعات منفی هم داشت. ممکن می بود برخی کالاها به علت عجله و دستپاچگی بدون نظارت دقیق داخل سرزمین شوند. اگر کالای آلوده یا کالای ممنوعه‌ای به پوشش کالای مجاز داخل می‌شد، مسئولیت آن بر مسئولیت چه فردی می بود؟ این دستپاچگی در حوزه مقررات‌زدایی و تجارت می‌تواند به سرزمین صدمه رساند.

تسنیم: به نظر شما این مشکلات قابل پیشگیری می بود؟

قطعاً. سیاست‌های پولی، مالی، ارزی و تجاری سرزمین باید پیش از وقوع جنگ برای این چنین شرایطی آماده باشد. سیاست‌های تجاری نباید در لحظه و بدون چارچوب طراحی شوند. ما باید از قبل پروتکل‌هایی در چهار حوزه: پولی، مالی، ارزی و تجاری آماده کنیم که در شرایط جنگی به‌شدت قابل اجرا باشد.

تسنیم: راه‌حل شما برای برون‌رفت از این حالت چیست؟

اگر بخواهم یک جمله محوری بگویم، ما نیاز به یک اتاق جنگ اقتصادی داریم. اتاق جنگ اقتصادی که نه فقط در شرایط جنگ، بلکه قبل و سپس از جنگ هم بتواند با وحدت فرماندهی و مرکزیت تصمیم‌گیری، ناهماهنگی‌های بین اجزای دولت را رفع کند.

در حوزه اقتصاد جنگی، ما اتاق جنگ نداریم. هیچ مرکزیتی برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی وجود ندارد. جنگ ۱۲ روزه ادامه همان جنگ اقتصادی و تحریم‌هایی است که سال‌ها با آن دچار بودیم. 

تسنیم: چه ساختاری برای این اتاق جنگ نظر می‌کنید؟

این اتاق جنگ اقتصادی باید ذیل معاون اول رئیس‌جمهور راه اندازی شود. همه تصمیمات باید متمرکز در این اتاق اتخاذ شود. نباید وزارت صمت بتواند بانک مرکزی را خنثی کند، یا بانک مرکزی تصمیمات وزارت اقتصاد را بی‌تاثییر کند. این هماهنگی الزامی است.

با اهمیت ترین قضیه‌ای که ما امروز با آن روبه رو هستیم این است که سرزمین باید یک قرارگاه مرکزی اقتصادی داشته باشد؛ دقیقاً همانند قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا که در حوزه نظامی وجود دارد. ما به یک قرارگاه اقتصادی نیاز داریم. متأسفانه امروز این چنین چیزی در سرزمین نداریم.

انتهای مطلب/