به گزارش راسخ
یادداشت تسنیم – امیر حسین تقی پور
اخیرا مناظره ای بین سید احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم و مسعود نیلی مشاور اقتصادی دولت یازدهم برگزار شد. در این مناظره استدلال دو طرف بر آمار رشد سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ متناقض می بود که همین تناقض تبدیل تشکیل موج رسانه ای گسترده و اظهارنظرهای بعضا غیر منصفانه ای در خصوص آمار رشد اقتصادی در دولت سیزدهم گردید.
ملزوم به ذکر است در این مناظره خاندوزی با استناد به آمار بانک مرکزی اعداد رشد اقتصادی بدون احتساب نفت برای سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ را به ترتیب، ۳.۴ درصد، ۴.۲ درصدو ۴ درصد گفتن می کند. این چنین در ادامه با استناد به آمار مرکز آمار ایران، آمار رشد اقتصادی بدون نفت را به ترتیب برای سال های مذکور، ۵ درصد ، ۴.۸ درصد و ۳.۴ درصد گفتن می کند.
این در حالی است که نیلی به اعداد نقل شده توسط خاندوزی اشکال داخل کرده و گفتن می کند که مطابق گزارش مرکز آمار رشد اقتصادی بدون نفت در طی این سال ها، به ترتیب ۲.۲ درصد، ۲.۵ درصد و ۱.۹ درصد بوده است.
آخرین مطالب
در این یادداشت به بازدید اعداد و رقم های نقل شده توسط هر دو استاد گرانقدر در مناظره می پردازم و تلاش می کنم تا منشا اختلاف در گزارش اعداد را به طور کامل توضیح دهم.
گزارش بانک مرکزی از رشد اقتصادی بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰
عکس زیر گزارش بانک مرکزی از رشد اقتصادی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ بر پایه قیمت‌های ثابت سال ۱۴۰۰ است. همانطور که اشکار است رشد اقتصادی غیرنفتی و رشد اقتصاد با احتساب نفت به طور کامل اشکار است. ملزوم به ذکر است که مجموع رشد سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بدون احتساب قسمت نفت معادل ۱۲.۰۷ درصد است. به این علت متوسط سالانه (میانگین گیری ساده) سالی نزدیک به ۴ درصد رشد غیرنفتی اقتصاد ایران بدون احتساب نفت است.
رشد اقتصادی با احتساب نفت هم معادل ۱۴.۲ درصد می شود. یعنی متوسط سالانه (میانگین گیری ساده) رشد اقتصاد ایران با احتساب نفت در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ معادل ۴.۷ درصد بوده است.
گزارش رشد اقتصادی مرکز آمار بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰
مرکز آمار ایران در چند سال تازه بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰ گزارش رشد اقتصادی انتشار می‌کرد. گزارش رشد اقتصادی سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ هم برمبنای همین سال پایه انتشار شد. مطابق این گزارش‌ها که بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰ می بود، رشد اقتصادی سرزمین بدون احتساب نفت در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۵ درصد، ۴.۸ درصد و ۳.۴ درصد بوده است.
رشد اقتصادی با احتساب نفت هم در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۵.۶ درصد، ۵.۱ درصد و ۵.۷ درصد بوده است. در ادامه گزارشی که توسط مرکز آمار ایران در ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ در سایت رسمی این مرکز انتشار شده آمده است:
گزارش رشد اقتصادی مرکز آمار بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰/هنگامی یک دفعه همه اعداد عوض شدند
اما مرکز آمار چند ماه پیش گزارش رشد ۹ ماهه ۱۴۰۳ را انتشار کرد که بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰ می بود. در این گزارش رقم های رشد سال های قبل هم آمده بودند و مشابه با سال پایه تازه (سال پایه ۱۴۰۰) بازنگری شده بودند.
مسئله ی قابل دقت و محل سوال این است که اعداد رشد سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰ نسبت به اعداد رشدی که در گزارش های قبلی مرکز آمار بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰ محاسبه شده بودند، اختلاف فاحشی اشکار کرده بودند.
مطابق این گزارش تازه، رشد اقتصادی بدون احتساب نفت در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ (برمبنای سال پایه ۱۴۰۰) به ترتیب ۲.۲ درصد، ۲.۵ درصد و ۱.۹ درصد می بود. این در حالی است که در گزارش قبلی مرکز آمار که بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰، رشد اقتصادی در سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۵ درصد، ۴.۸ درصد، ۳.۴ درصد گزارش شده می بود. این چنین رشد اقتصادی با احتساب نفت هم در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۳.۷ درصد، ۳.۶ درصد و ۴.۶ درصد گزارش شده می بود.
به بیانی دیگر، ۵ درصد سال ۱۴۰۰ به ۲.۲ درصد، ۴.۸ درصد سال ۱۴۰۱ به ۲.۵ درصد و ۳.۴ درصد سال ۱۴۰۲ به ۱.۹ تقلیل اشکار کرده بودند. در واقع استدلال دکتر نیلی بر مبنای همین گزارش می بود.
دو گزارش آمار خاندوزی و یک گزارش آمار نیلی را تایید میکند
همانطور که حرف های شد، آمار اراعه شده توسط مسعود نیلی، منطبق بر گزارش مرکز آمار ایران بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰ بوده است. در حالی که خاندوزی علاوه بر استناد به گزارش رشد اقتصادی بانک مرکزی (برمبنای سال پایه ۱۴۰۰) به گزارش خود مرکز آمار (بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰) نیز استناد می کند.
ملزوم به ذکر است اساسا در قسمت رشد اقتصادی غیرنفتی، هیچگاه تحول سال پایه نباید اینقدر اعداد رشد را جابه‌جا کند. در واقع گزارش تازه مرکز آمار که در آن بر مبنای سال ۱۴۰۰ اعداد رشد سال های قبل را بانگری شده بودند، منشا مهم تفاوت در اراعه اعداد برداشت می شود.
آمار اقتصادی بانک مرکزی موثق تر است یا مرکز آمار؟
اما در قیاس آمار مرکز آمار ایران و بانک مرکزی باید او گفت که سابقه مرکز آمار در اراعه گزارش های رشد اقتصادی به ۲۰ سال قبل باز میگردد و بانک مرکزی در این خصوص سابقه ای ۶۰ ساله دارد. مسئله فرد دیگر که در این بین وجود دارد این است که مرکز آمار چندین دفعه در آمار های خود تجدیدنظرکرده و آمار های این سازمان در هیچ دولتی تا کنون سانسور نشده است.
اما گزارش های اقتصادی بانک مرکزی هیچ گاه تا کنون با تحول سال پایه تا این حد دچار تغییرات نشده است و یقیناً در برخی سال ها گزارش های آن مسکوت مانده و اجازه ی انتشار کردن اشکار نکرده است. از همین رو به نظر می رسد استناد به آمار های بانک مرکزی در خصوص اعداد و رقم های رشد اقتصادی موجه تر و موثق تر باشد.
به گفتن مثال سال ۹۴ که بانک مرکزی رشد اقتصادی منفی برای آن سال محاسبه کرده می بود، مرکز آمار ایران رشد ۱.۱ درصدی را محاسبه کرده می بود. یقیناً چندی سپس گزارش بانک مرکزی مسکوت شد و اجازه انتشار کردن اشکار نکرد. اما سال بعدش که رشد اقتصادی مثبت شد، بانک مرکزی اجازه اشکار کرد تا گزارش رشد سال قبل رو هم انتشار کند. مسئله دلنشین اینجاست که اشکار شد عدد رشد اقتصادی محاسبه شده توسط بانک مرکزی منفی ۱.۸ درصد بوده است. این در حالی است که مرکز آمار در سال های سپس، رقم رشد اقتصادی سال ۹۴ رو تحول داد و عدد رو منفی کرد.
انتهای مطلب/
دسته بندی مطالب
کسب وکار