نقش تغذیه در درمان سنگ کلیه_راسخ

کد خبر: ۲۸۱۰۷۳

تاریخ انتشار کردن: دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ – ۱۰:۵۵

به گزارش بهداشت نیوز،   سنگ‌کلیه از شایع‌­ترین بیماری‌­های دستگاه ادراری است و راه اندازی سنگ­‌های کلیوی، مشکلی جهانی است که به هیچ گروه نژادی، جغرافیایی و فرهنگی منحصر نمی‌­شود و سومین بیماری شایع دستگاه اداری محسوب می‌شود.  ابراز سنگ کلیه در ۳۰ سال قبل به طور چشمگیری افزایش یافته و گمان می‌رود این نوشته به علت تغییرات محیطی همانند تحول عادات غذایی باشد.  

بیماری سنگ‌کلیه با شیوع بالا و افزایش تدریجی ابراز در هر دو جنس در سراسر جهان اشکار می‌شود که زیاد تر با بیماری‌های گوناگون همانند بیماری قلبی‌عروقی و کلسیفیکاسیون‌های عروقی، شاخص توده بدنی بالاتر،  دیابت، سندرم متابولیک و خطر بالاتر برای پیشرفت بیماری مزمن کلیه در ربط است.

علائم و عوارض سنگ کلیه می­‌تواند بر پایه محل و اندازه سنگ متفاوت باشد. سنگ­‌های کلیوی امکان پذیر جهت انسداد شدید در مجاری ادراری و به وجود امدن عوارضی چون هیدرونفروز شدید، صدمه بافت کلیه و افزایش خطر عفونت شوند. سنگ کلیه به طور درد حاد پهلو یا شکم همراه با حالت تهوع و استفراغ ظاهر می‌­شود. خون در ادرار در ۹۰ درصد موارد وجود دارد، اما عدم وجود آن، سنگ کلیه را رد نمی‌­کند. سنگ­‌های کلیه زیاد عودکننده می باشند. سنگ­‌های ادراری علاوه بر تشکیل دردهای شدید و انسداد در میانه عبور سنگ، امکان پذیر تبدیل نارسایی کلیه شوند.

سنگ کلیه و انواع آن

از نظر بالینی، شناسایی نوع سنگ اهمیت دارد؛ چرا که بر پایه آن، پیش‌آگهی و انتخاب رژیم پیشگیری ایده‌آل شکل می­‌گیرد. سنگ‌­های کلیه شامل «کلسیم اگزالات»، «کلسیم فسفات»، «اسید اوریکی»، «استراویتی» و «سیستینی» خواهد شد. ۸۰ درصد سنگ­‌های کلیه از جنس کلسیمی می باشند که شایع­‌ترین آنها اگزالات کلسیم است. این چنین سنگ­‌های غیرکلسیمی نیز  ۱۵ تا ۲۰ درصد دیگر سنگ­‌های کلیوی را به خود تعلق می­‌دهند که به ترتیب شامل سنگ­‌های «اسیداوریک» به مقدار ۸ درصد، «استرووایت» به مقدار یک درصد و «سیستین» نیز کمتر از یک درصد است.

سنگ­‌های «کلسیم اگزالاتی» وقتی راه اندازی می­‌شوند که دفع اگزالات از طریق ادرار افزایش یافته و در ادرار به کلسیم متصل شده و «کمپلکس اگزالات کلسیم» را تشکیل می­‌کند. به علت این که حلالیت اگزالات کلسیم، نسبت به اگزالات زیاد کمتر است امکان رسوب آن و راه اندازی سنگ کلیه فراهم خواهد شد. پیشنهاد پزشکی در این مورد محدود کردن غذاهایی است که حاوی اگزالات بالا باشند. به علاوه مصرف لبنیات می­‌تواند به افت جذب اگزالات پشتیبانی کند؛ چون کلسیم غذایی با گزالات در روده به فرم اگزالات کلسیم در آمده که قابل جذب نبوده و از طریق مدفوع دفع می­‌شود.

نقش تغذیه در درمان سنگ کلیه

تعداد بسیاری از شواهد قانع‌کننده، نقش مهم رژیم غذایی در بیماری سنگ را نشان داده‌­اند. به این علت، سابقه غذایی باید شامل اطلاعات مربوط به عادات معمول رژیم غذایی (وعده­‌های غذایی و بین وعده‌­ها)، مصرف کلسیم، مصرف غذاهای پر اگزالات (اسفناج، ریواس، سیب‌زمینی) و مقدار مصرف مایعات همانند مقدار نوشیدنی خاص که طبق معمول مصرف می­‌شود، را شامل می‌شود.

مصرف زیاد سدیم علتافزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود. رژیم‌های غذایی با اگزالات بالا، دوز زیاد مکمل‌های ویتامین C (بیشتر از ۱۰۰۰ میلی گرم در روز) سطح اگزالات ادرار را افزایش می‌دهد. رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا می‌توانند کلسیم ادرار را افزایش دهند، این چنین  PH ادرار را افت دهند و این چنین سطح اسید اوریک ادرار را افزایش دهند. به این علت رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا می‌تواند خطرات سنگ‌های کلسیم اگزالاتی و سنگ اسید اوریک را افزایش دهد.

بنابر اظهار دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان‌های تغذیه‌ای برای سنگ کلیه شامل مداخلات غذایی با مقصد افت خطر راه اندازی سنگ و عود است که می­‌تواند شامل مصرف مایعات، دریافت کلسیم رژیمی، افت دریافت اگزالات، اعتدال پروتئین و کربوهیدرات، مصرف میوه و سبزیجات و اعتدال پروتئین و کربوهیدرات شود.  

مصرف مایعات،  هیدراتاسیون کافی برای جلوگیری از راه اندازی سنگ کلیه زیاد مهم است. نوشیدن آب زیاد به رقیق شدن غلظت مواد معدنی در ادرار پشتیبانی می‌کند و گمان راه اندازی سنگ را افت می‌دهد.

دریافت کلسیم رژیمی و مقدار مصرف کلسیم مهم است؛ چرا که می‌تواند به افت خطر سنگ‌های اگزالات کلسیم پشتیبانی‌ کند. مصرف غذاهای پرکلسیم می‌تواند به افت سطح اگزالات در رژیم غذایی پشتیبانی کند.

افت دریافت اگزالات برای جلوگیری از سنگ های اگزالات کلسیم الزامی است. این را می توان با پرهیز از غذاهای غنی از اگزالات همانند اسفناج و ریواس افت عوامل ناشی از تغذیه را رقم زد.

اعتدال پروتئین و کربوهیدرات؛ نگه داری اعتدال پروتئین و کربوهیدرات‌ها می‌تواند به افت خطر راه اندازی سنگ پشتیبانی کند. مصرف بیشتر از حد غذاهای غنی از پروتئین می‌تواند خطر ابتلا به سنگ های اگزالات کلسیمی را افزایش دهد.

مصرف میوه و سبزیجات؛ افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات می تواند به افت خطر ابتلا به سنگ کلیه پشتیبانی کند. رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات می تواند به نگه داری سلامت دستگاه ادراری و افت خطر راه اندازی سنگ پشتیبانی کند.

دریافت فیتوکمیکال­‌ها؛ برخی از فیتوکمیکال‌ها همانند فلاونوئیدها، پلی ساکاریدها و ساپونین‌ها دارای خواص ضد سنگ‌کلیه می باشند که می تواند به پیشگیری و درمان سنگ کلیه پشتیبانی کند.

مقدار و دفعات مصرف مکمل­‌های ویتامین و موادمعدنی باید به دقت برسی شود. مطالعات در رابطه نقش احتمالی ویتامین­‌ها در راه اندازی سنگ کلیه عمدتاً بر روی ویتامین D متمرکز شده است. داده‌های حاصل از مطالعات مربوط به پیشگیری اولیه از سنگ کلیه مشخص می کند که اجتناب از مصرف رژیم غذایی کم کلسیم خطر ابتلا به سنگ‌های کلیه کلسیمی را افزایش می‌دهد چون مصرف کافی کلسیم جذب اگزالات از روده و غلظت آن در ادرار را افت می‌دهد. در رابطه مولکول‌­های ویتامین D، ویتامین D فعال در افراد مبتلا به سنگ کلیه زیاد تر از افراد بدون سابقه سنگ کلیه است و سطح سرمی ۲۵ هیدروکسی کوله کلسیفرول به طور کلی در راه اندازی سنگ کلیه با هیپرکلسیوری بالاتر است. ربط بین مکمل‌­های غذایی ویتامین D و خطر راه اندازی سنگ اکنون به طور کامل شناخته نشده است. در نتیجه، اندازه گیری دفع کلسیم ادرار قبل و سپس از ویتامین D، یا بدون مکمل کلسیم، برای مدیریت خطر راه اندازی سنگ کلیه کلسیم پیشنهاد می‌­شود.

دیگر ویتامین‌های مورد او گفت و گو در عرصه بیماری سنگ کلیه، ویتامین C و B۶ می باشند؛ چون هر دو در متابولیسم اگزالات نقش دارند. نتایج کلی مطالعات نشان داده که مصرف زیاد ویتامین C می­‌تواند یک عامل خطر برای سنگ کلیه در مردان باشد، در حالی که مصرف زیاد ویتامین B۶ در رژیم غذایی به نظر می­‌رسد تاثییر محافظتی دارد اما فقط در زنان. تعداد بسیاری از مطالعات نشان دادند که اسید اسکوربیک خطر سنگ‌های اگزالات کلسیمی را افزایش می‌دهد، چون مستقیماً به اگزالات متابولیزه می‌شود و در نهایت از طریق ادرار دفع می‌شود.

در واقع، مکمل ویتامین C تبدیل افزایش سطح اگزالات ادراری می شود، به این علت اسید اسکوربیک یک عامل خطر برای افرادی است که مستعد تشکیل سنگ کلیه می باشند. شواهد نشان داد که دریافت کل ویتامین C بیشتر از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز با ۴۱ درصد با افزایش خطر تشکیل اولین سنگ کلیه همراه بوده است.

علاوه بر این چندین محصول گیاهی رژیمی برای پیشگیری و مدیریت بیماری سنگ کلیه منفعت گیری می­‌شود، اما شواهدی در رابطه اثربخشی آنها تا این مدت وجود ندارد.