ابر ماه آبی چیست و چه وقتی رخ می‌دهد؟؛ همه آنچه باید بدانید!_راسخ

دیدن ماه به رنگ آبی در آسمان یک اتفاق دلنشین و دلنشین است. درواقع ما دو نوع ماه آبی داریم، با این‌حال باید بگوییم که متاسفانه هیچکدام ربطی به رنگ آبی ندارند. در این مقاله تصمیم داریم هر دو نوع ماه آبی شامل ماه آبی تقویمی و ماه آبی رنگ را باهم مرور کنیم. تاریخ این اتفاقات و راهنمای رصد آن‌ها را نیز بازدید می‌کنیم.

ماه آبی چیست؟

در تقویم نجومی ما دو تعریف برای ماه آبی داریم. اما ابتدا بگذارید بازدید کنیم که درواقع چه اتفاقی برای ماه می‌افتد.

می‌دانیم که فازهای ماه تقریباً ۳۰ روز طول می‌کشد. به این علت هر سال ۱۲ ماه کامل داریم. تعداد بسیاری از فرهنگ‌ها نیز نام‌های متمایزی را برای ماه کامل هر ماه گذاشته‌اند. به این علت ما انتظار ۱۲ نام برای ماه‌های کامل یک سال داریم، اما اینجاست که ماه آبی‌ داخل عمل می‌شود!

مرحله های تحول فاز ماه درواقع ۲۹.۵ روز را دربر می‌گیرد. یعنی تکمیل ۱۲ چرخه قمری فقط ۳۵۴ روز طول می‌کشد. به این علت هر ۲.۵ سال یا زیاد تر، سیزدهمین ماه کامل در یک سال تقویمی مشاهده می‌شود. این ماه کامل سیزدهم با مطرح نام‌گذاری عادی مطابقت ندارد و به آن «ماه آبی» می‌گویند. این اتفاق هیچ اهمیت نجومی یا تاریخی ندارد و تنها به این علت رخ می‌دهد که زمان بین ماه‌های کامل متوالی مختصر‌تر از میانگین ماه تقویمی است.

اکنون چرا نام آن ماه آبی است؟

زبان انگلیسی حاوی عبارات بسیاری در رابطه با رویدادهای نجومی است، که زیاد شگفت نیست. بشر قبل از این که ساعت، رادار، ماهواره و… داشته باشد، برای نگه داری زمان و پیش‌بینی تغییرات فصلی کاملاً به مشاهدات خود متکی می بود.

باور بر این است که این کلمه امکان پذیر از کلمه انگلیسی قدیمی «belewe» گرفته شده باشد که به معنی «خیانت» است. چون این ماه مردم را فریب داد تا فکر کنند یک ماه تقویمی تازه اغاز شده است، درحالی‌که تا این مدت در همان ماه قرار داشتند. این چنین تبدیل اشتباهاتی در تعیین تاریخ‌های روزه و عید پاک مسیحیان شد.

گمان مقداری نیز وجود دارد که اتفاقات در لحظاتی رخ داده باشد که ماه رنگی آبی‌تر از آنچه ما به آن عادت کرده‌ایم به خود گرفته باشد.

ماه کامل آبی و انواع آن

«ماه آبی فصلی» تعریف باستانی این اتفاق است و به سومین ماه کامل در فصلی که دارای چهار ماه کامل باشد اطلاق می‌شود. تعریف دیگر،‌ «ماه آبی ماهانه» است که به دومین ماه کامل در یک ماه تقویمی اشاره دارد.

ماه آبی هر چند زمان یک‌بار رخ می‌دهد؟

برای دیدن ماه به رنگ آبی، یا به فوران آتشفشانی عظیم نیاز است یا دود عظیمی از هوا. اما این چنین رویدادهایی زیاد اندک می باشند و احتمالا تنها نزدیک به دوبار در قرن رخ دهند.

اما ماه آبی تقویمی زیاد زیاد تر می باشند و تقریباً هر ۲.۵ تا ۳ سال یک‌بار رخ خواهند داد. به این علت بهتر است چشم به راه ماه‌های آبی تقویمی بمانید.

از آنجایی که تقریباً ۲۹.۵ روز بین ماه‌های کامل وجود دارد، اسفند هیچ زمان ماه آبی ماهانه را توانایی نخواهد کرد. چون فقط ۲۹ روز در سال معمولی و ۳۰ روز در سال کبیسه دارد.

ماه آبی بعدی چه وقتی است؟

تاریخ ماه آبی بعدی بستگی به این دارد که شما از کدام تعریف برای آن منفعت گیری کنید.

اگر تعریف سنتی و فصلی را در پیش بگیرید، ماه آبی بعدی در ساعت ۲۱:۵۶ و تاریخ ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ (۱۹/۲۰ آگوست ۲۰۲۴) رخ خواهد داد. بدین ترتیب در تابستان ۲۰۲۴ چهار ماه کامل (۲۱ ژوئن، ۲۱ ژوئیه، ۱۹ آگوست و ۱۸ سپتامبر) وجود خواهد داشت.

همانطور که گفتیم هنگامی که یک فصل خاص دارای چهار ماه کامل باشد، سومین مورد ماه آبی نامیده‌ می‌شود تا چهارمین و آخرین ماه هم چنان به‌گفتن ماه آخر خوانده‌ شود.

ماه آبی ماهانه بعدی نیز در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۴۰۵ (۳۱ می ۲۰۲۶) رخ می‌دهد.

آیا ماه واقعاً می‌تواند به رنگ آبی تبدیل شود؟

بله! اما این اتفاقات زیاد نادر است. در سال ۱۸۸۳ یک آتشفشان در اندونزی به نام «کراکاتوآ» فوران کرد و خاکستر را تا ارتفاع ۸۰ کیلومتری در جو پخش کرد. ذرات ریز خاکستر به‌گفتن یک فیلتر عمل کردند و نور قرمز را پراکنده کردند تا ماه به رنگ سبز آبی دیده شود.

بعد از فوران آتشفشانی کراکاتوآ، ابر عظیمی از خاکستر و غبار به لایه‌ای از جو به نام «استراتوسفر» تزریق شد. این ابر علتشد هم ماه و هم خورشید از مکان‌های بسیاری در نیم‌کره شمالی برای چندین ماه بعد از انفجار آبی‌ به‌نظر برسند.

به حرف های ناسا، فوران‌های آتشفشانی فرد دیگر نیز به‌گفتن عامل قمرهای آبی شناخته شده‌اند؛ از جمله فوران آتشفشان «ال چیچون» در مکزیک در سال ۱۹۸۳ و فوران‌های کوه «سنت هلن» در سال ۱۹۸۰ و «کوه پیناتوبو» در سال ۱۹۹۱.

ابرماه چیست؟

کلمه «ابرماه» توسط «ریچارد نول» در سال ۱۹۷۹ به‌گفتن ماه تازه یا کامل ابداع شد. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که ماه در نزدیک‌ترین فاصله خود به زمین باشد.

ماه در مداری بیضی شکل یا دایره‌ای کشیده‌ به دور سیاره ما می‌چرخد و زمین به یک طرف بیضی نزدیک‌تر است. ماه هر ماه از نزدیک‌ترین نقطه به زمین (حضیض) و دورترین نقطه از زمین (اوج) عبور می‌کند. وقتی که ماه همزمان با کامل شدن در نزدیک‌ترین نقطه خود به زمین یا نزدیک آن باشد، به آن «ابرماه» می‌گویند.

در طول این اتفاقات، از آنجایی که ماه کامل مقداری از حد معمول به ما نزدیک‌تر است، در آسمان بزرگ‌تر و درخشان‌تر از حد معمول به‌نظر می‌رسد.

از آنجایی‌که مدار ماه بسته‌ به جایی که خورشید و زمین در مدار خود قرار دارند و می‌چرخند متفاوت است، فاصله دقیق این حضیض و اوج هم متفاوت است. اما ماه می‌تواند در حضیض، ۱۴ درصد بزرگ‌تر از اوج و ۳۰ درصد درخشان‌تر به‌نظر برسد.

از آنجایی که ما فهمید ماه‌های تازه نمی‌شویم، آنچه دقت عموم را به خود جلب کرده است ابرماه‌های کامل می باشند چون بزرگترین و درخشان‌ترین ماه‌های کامل سال محسوب خواهد شد.

ابَر ماه آبی

ابرماه آبی‌ ترکیبی از دو اتفاق ابرماه و ماه آبی است. حال که با تعریف هر دو ماه آبی‌ و ابرماه آشنا شدیم، می‌توانیم بگوییم که ابرماه آبی‌ هنگامی رخ می‌دهد که دومین ماه کامل در یک ماه تقویمی یا سومین ماه کامل در یک فصل با چهار ماه کامل، به نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین برسد. به این علت زیاد پیش نمی‌آید که شما این دو اتفاق را باهم مشاهده کنید.

ما سه تا چهار بار در سال ابر ماه داریم. بعد نزدیک به 25 درصد از همه ماه‌های کامل ابرماه می باشند. اما تنها ۳ درصد از ماه‌های کامل سال ماه آبی‌ می باشند! به این علت ابرماه آبی اتفاق‌ای نادر محسوب می‌شود.

زمان بین ابرماه‌های آبی کاملاً نامنظم است، بعضی اوقات امکان پذیر بیست سال طول بکشد تا یک ابرماه آبی ببینیم. اما به‌طور کلی، میانگین رخداد آنها هر ۱۰ سال است.

آخرین ابرماه آبی در ۸ شهریور ۱۴۰۲ از زمین قابل مشاهده می بود و ابرماه بعدی ۱۳ سال دیگر، در سال ۱۴۱۶ رخ می‌دهد.

راهنمای رصد ماه آبی

امکان پذیر از خود سوال کنید اکنون که ماه‌ آبی‌رنگ نیست آیا قیمت تماشا دارد؟ در جواب می‌توانم بگویم بله، همیشه زمان خوبی برای نگاه کردن به ماه است!

در اینجا چند مسئله و راهنمایی برای مشاهده بهتر این اتفاق ذکر می کنیم:

1. زمان وقوع آن را فراموش نکنید: زمان رخداد این اتفاق ۲۹ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۲۱:۵۶ خواهد می بود. یقیناً شما در یک یا دو روز بعدی نیز فاز کاملی از ماه را خواهید دید.
2. از آلودگی نوری و مانع ها دید دور بمانید: برای مشاهده بهتر ماه، به مکانی با آسمان صاف، بدون ابر و آلودگی نوری بروید. هرچند ماه به‌قدری درخشان است که حتی با وجود آلودگی نوری نیز می‌توانید آن را آشکار ببینید. مناطق دور از ساختمان‌های بلند شهری برای تشکیل مانع ها و مناطق روستایی طبق معمول بهترین مکان‌ها برای مشاهده می باشند.
3. از دوربین دوچشمی منفعت گیری کنید: اگرچه ماه با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده است، منفعت گیری از دوربین دوچشمی به شما امکان می‌دهد تا جزئیات بیشتری از آن را ببینید.
4. منفعت گیری از نقشه آسمان: شما می‌توانید برای خبر از نام و موقعیت اجرام اطراف ماه، از نقشه آسمان منفعت گیری کنید. نقشه آسمان در اپلیکیشن‌های متغیری در دسترس است که در این نوشته به معارفه کامل آنها پرداخته‌ایم.

افسانه‌ها و فرهنگ؛ ماه آبی نشانه چیست؟

به‌طور خلاصه، ماه آبی در طول تاریخ با طیف گسترده‌ای از افسانه‌ها و فرهنگ‌ها همراه بوده است. تاثییر بعضی اوقات به‌گفتن یک اتفاقات نجومی نادر یا ظهور قوت‌ها و پیشگویی‌های جادویی دیده می‌شود و بعضی اوقات نیز الهام‌قسمت شاعران و نویسندگان است. در ادامه به برخی از این تاثیرات اشاره می‌کنیم:

• قوت‌های جادویی: در برخی فرهنگ‌ها، باور بر این است که ماه آبی دارای قوت جادویی است. به‌گفتن مثال، در فرهنگ بومیان آمریکا، در زمان رخداد این اتفاق می‌توان با ارواح و اجداد ربط برقرار کرد و آرزوها را برآورده کرد.
• پیشگویی‌ها و نشانه‌ها: در برخی فرهنگ‌ها، ماه آبی‌ به‌گفتن نشانه‌ای از رویدادهای مهم در آینده دیده می‌شود، چه خوب و چه بد. برخی از فرهنگ‌های باستانی معتقد بودند که این اتفاق هشداری درمورد فاجعه قریب الوقوع است، درحالی‌که برخی دیگر آن را نشانه‌ای از خوش‌شانسی می‌دانستند.

• عشق و عرفان: در فرهنگ عامه، ایت اتفاق زیاد تر با عشق و عرفان همراه است. عبارت «یک بار در ماه آبی» زیاد تر برای توصیف چیزی نادر و خاص، همانند برخورد اتفاقی با معشوق منفعت گیری می‌شود.
• خرافات و شایعه ها: در برخی فرهنگ‌ها، این اتفاق به‌گفتن نشانه‌ای از عذاب قریب الوقوع درنظر گرفته می‌شود، درحالی‌که در برخی دیگر، زمان افزایش انرژی معنوی برداشت شود. در اروپای قرون وسطی، مردم معتقد بودند که ماه سیزدهم نشانه فاجعه، قحطی یا بیماری است. اما اکنون برخی از مردم بر این باورند که در این زمان به گمان زیاد آرزوها برآورده خواهد شد یا وقتی است که باید ریسک کنید و تصمیمات جسورانه بگیرید.
• ترانه‌ها و ادبیات: کلمه ماه آبی‌ در آهنگ‌ها و قطعات ادبی بسیاری نیز ظاهر شده است. معروف‌ترین نمونه ترانه‌ای به همین نام است که توسط «ریچارد راجرز» و «لورنز هارت» در سال ۱۹۳۴ نوشته شده است. این آهنگ توسط هنرمندان بی‌شماری بازخوانی شد و به یک کلاسیک جاودانه تبدیل شده است.

اهمیت مطالعه این اتفاق برای دانشمندان

ماه آبی در مطالعات نجومی اهمیت خاصی دارد و به دلایل مختلفی مورد دقت قرار می‌گیرد. این اتفاق به علت وقوع نادرش، در تاریخ‌نگاری و تقویم‌شناسی اهمیت دارد و به دانشمندان پشتیبانی می‌کند تا تقویم‌های دقیق‌تری تشکیل کنند. این چنین تغییرات و تفاوت‌های دو تقویم قمری و شمسی را بهتر فهمیدن کنند.

ماه آبی‌ به‌گفتن یک اتفاق نادر و دلنشین، فرصتی برای ترویج علم نجوم و آموزش عمومی نیز فراهم می‌کند. این اتفاق می‌تواند علاقه‌مندان را به مشاهده و مطالعه زیاد تر ترغیب کند و به افزایش آگاهی عمومی درمورد علم نجوم پشتیبانی کند.

خلاصه نوشته

ماه آبی فصلی تعریف سنتی این اتفاق است و به سومین ماه کامل در فصلی که دارای چهار ماه کامل باشد اطلاق می‌شود. درحالی‌که تعریف دوم یک ماه آبی ماهانه است که به دومین ماه کامل در یک ماه تقویمی اشاره دارد. امروزه تعریف ماه آبی ماهانه عامیانه‌تر است.

تاریخ ماه آبی فصلی بعدی ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ در ساعت ۲۱:۵۶ خواهد می بود. ماه آبی ماهانه بعدی نیز در ۱۰ خرداد ۱۴۰۵ رخ می‌دهد.

دقت کنید که این اتفاقات تقویمی هیچ ارتباطی به تحول رنگ ماه به آبی ندارد و تنها یک نام‌گذاری است. برای مشاهده بهتر آن، به مکانی با آسمان صاف، بدون ابر و آلودگی نوری بروید. مناطق دور از ساختمان‌های بلند شهری برای تشکیل مانع ها و مناطق روستایی طبق معمول بهترین مکان‌ها برای مشاهده می باشند.

آیا شما تا به‌حال این اتفاق را دیده‌اید؟ درمورد تاثیرات آن چه‌چیزهایی شنیده‌اید؟ دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید!

سوالات متداول