نگاهی به یک برنامه سینمایی فلسفی/«امتداد» به جستوجو چیست؟_راسخ

به گزارش خبرنگار فرهنگی ، برنامه تلویزیونی «امتداد» با نگاهی کلی به اندیشه‌های غرب و شرق، به بازدید اندیشه‌ای و فلسفی حوزه‌های گوناگون فرهنگ عامه در ۲۶ تکه ۵۵ دقیقه تشکیل شده و هر هفته جمعه‌ها ساعت ۱۶ از شبکه چهار سیما روی آنتن می‌رود. این برنامه تلویزیونی محصول مرکز سیمرغ است که آن را مهدی انصاری تهیه‌ و کارگردانی کرده است. 

احسان حجتی سرپرست گروه نویسندگان برنامه تلویزیونی «امتداد» در گفتگو با خبرنگار تسنیم، درمورد چگونگی پیوستن خود به این پروژه فرمود: مهدی انصاری کارگردان و تهیه‌کننده «امتداد» مطرح یک برنامه را برای من تعریف کرد که روی آن کار می‌کرد و از من خواست به این برنامه ملحق شوم. نوشته و سطح محتوای برنامه عاملی می بود که مرا جذب آن کرد چراکه فضای رسانه‌ای امروز ما خالی از محتواست. حال این برنامه هم انفجار محتوا می بود، برای همین برای آدمی همانند من، تعداد بسیاری از مباحثی که برای اجرایی شدن هرکدامشان در رسانه باید کلی نذر می‌کردیم، تجمیع آن‌ها کنار هم یک شرایط دلنشین را رقم زده می بود.

او همین طور گفت: ابتدا قرار می بود که به گفتن کارشناس دوم در برنامه وجود اشکار کنم اما در جلسات بسیاری که با مهدی انصاری کارگردان برنامه داشتیم به این جمع‌بندی رسیدیم که بهتر است برای هر برنامه یک فرد مرتبط با نوشته مورد نظر که علاقه بسیاری هم به آن دارد، بیاوریم که هر تکه حس بهتری تشکیل کند تا فقطً یک برنامه تحلیلی و کارشناسی باشد. این چنین خودم هم ترجیح دادم به گفتن نویسنده برنامه فعالیت کنم، چرا که حجم بالای داده‌ها و اطلاعات برنامه نیاز می بود ساده‌سازی شود تا قوام بیشتری برای فهمیدن مخاطب تشکیل کند.

سرپرست گروه نویسندگان برنامه تلویزیونی «امتداد» درمورد همکاری خود با مهدی انصاری کارگردان این تاثییر او گفت: این اولین همکاری ما با هم می بود. پیش از این با هم آشنایی داشتیم اما تا این برنامه زمان نشده می بود با هم در یک پروژه همکاری کنیم. در کارهای رسانه‌ای طبق معمولً افراد، فقطً یک فعالیت حرفه‌ای دارند و کم پیش می‌آید فردی درمورد محتوای جاری در پروژه سررشته داشته باشد. اما مهدی انصاری خودش یک آدم محتوایی است. همکاری با فردی که به جز فرم، محتوا را هم بفهمد، زیاد لذت‌قسمت است چون ملزوم نیست زمان‌مان را صرف توضیح بدیهیات محتوایی کنیم و چالش‌هایمان فقط بر سر بهتر اراعه کردن محتواست.

وی یادآور شد: به شخصه با آدم‌هایی می‌توانم تعامل کنم که اهل تعامل باشند. مهدی انصاری ذهن باز و روشنی دارد و در هر جای کار پذیرای ایده تازه برای بهتر شده کار است. ما حتی وقتی که یک آیتم در حال تدوین نهایی می بود، باز هم اگر به یک ایده بهتر برای اراعه درست‌تر نوشته می‌رسیدیم، متن را اصلاح می‌کردیم. این که یک کارگردان و تهیه‌کننده پذیرای تغییرات باشد، اتفاقی‌ است که به جرعت می‌توانم بگویم محال است. ما در هیچ کجای کار سر محتوا چالشی نداشتیم و نظراتمان سر تک‌تک موضوعات نزدیک می بود. تنها چالش ما بر سر نحوه اراعه و زاویه دید در روایت متن‌ها می بود که در نهایت بهترین انتخاب‌ها برای نوشتن درنظر گرفته شد.

حجتی در ادامه سخن بگویید‌های خود با اشاره به این که به جز تیم نویسندگی، سردبیر، کارگردان و میهمان نیز افرادی بودند که با آنها سروکار داشته است، گفت: این که سردبیر از برنامه چه می‌خواهد، مهمان چه فضا و سخن‌هایی دارد و در نهایت کارگردان چطور می‌خواهد بین مباحث گوناگون اتصال تشکیل کند، چالشی می بود که پیش از برنامه داشتم. هنگامی هم که تیم نویسندگان راه اندازی شد، هر کدام از نویسندگان فضای ذهنی خودشان را داشتند. تنوع زیاد موضوعی و محتوایی برنامه امکان این که همه روی همه موضوعات تسلط داشته باشند را غیرممکن می‌کرد.

او گفت: با آقای انصاری تصمیم گرفتیم با دقت به طراحی محتوایی که سپس از گفتگو با کارشناسان هر تکه شد، نزدیک به آیتم‌ها را تعیین و نوشتن نهایی آنها را به سپس از پایان ضبط منتقل کنیم. برای همین با تیم نویسندگان خروجی هر تکه را تماشا می‌کردیم که انسجام موضوعی و لحنی هر تکه به دست بیاید. سپس هر کدام از نویسندگان، آیتم‌هایی را که با آن ربط بیشتری برقرار میکرند، برای نوشتن برمی‌گزیدند. با این روش، هر فردی متنی را می‌نوشت که با محتوایش زیاد تر مانوس می بود و ربط میگرفت.

سرپرست گروه نویسندگان برنامه تلویزیونی «امتداد» در جواب به این سوال که آیا تعدد نویسندگان اختلالی در کار او تشکیل می‌کرد یا خیر؟ و این همکاری چه مزیّت‌ها و معایبی داشت؟ او گفت: طبق معمولً برنامه‌سازان از تعدد نویسنده استقبال نمی‌کنند، چون کار چند دست میشود. زیاد سخت است که قلم‌ها را به هم نزدیک کنیم و خروجی کار یکپارچه باشد. کار سختی می بود چون علاوه بر این که هرکدام از نویسندگان لحن و قلم متغیری داشتند، آیتم‌های هر برنامه نیز، محتوا و فضای مختلفی داشت.

حجتی در ادامه گفت: همین چالش، موقعیتی می بود که آن را به زمان تبدیل می‌کرد. سختی بازنویسی ارزشش را داشت که خروجی برنامه همانند محتوای آن متنوع باشد اما با یک لحن مشترک. این کار با یک نویسنده مقدور نیست. فضای نویسندگی گروهی یک چالش همیشگی‌ است که قطعاً خروجی جذابی دارد اما طبق معمولً افراد از پذیرفتن آن سر باز می‌زنند. چون علاوه بر سختی مضاعف کار، امکان پذیر خروجی کار مطلوب نباشد.

وی پافشاری کرد: ناگفته نماند که برخلاف فضای مرسوم در برنامه‌سازی که متن‌ها را بین نویسندگان از پیش تقسیم می‌کنند، اینجا ما جلسه گروهی داشتیم و سپس از دیدن تکه‌های برنامه، هر کس آیتم و موضوعی را که به آن علاقه داشت و به او نزدیک می بود، برای نوشتن انتخاب می‌کرد. زیاد زمان‌ها هم آیتم‌ها خریداری نداشت که در نهایت خودم مسئولیت دار نوشتن آن‌ها می‌شدم.

سرپرست گروه نویسندگان برنامه تلویزیونی «امتداد» در جواب به این سوال که در هر آیتم به طور معمول درمورد چه مسائلی سخن بگویید می‌شود؟ گفت: در سنگین بودن محتوای این برنامه همین بس که هر کدام از آیتم‌ها در حالت عادی، زیر بنای یک برنامه یا یک مستند می باشند. کنار هم قرار دادن مباحث سنگین در یک ساختار منسجم کاری می بود که طراحی آن زیاد طاقت فرسا می بود.

حجتی افزود: آرشیوی که برای هر آیتم در یک تکه منفعت گیری شد با آیتم دیگر همان تکه متفاوت می بود. این چنین ۲۶ تکه برنامه در کل نزدیک به ۱۳۰ آیتم را شامل شده است. ما تلاش کردیم که این تفاوت محتوایی را در یک همسانی ساختاری پیاده کنیم به طوری که در ساختار روایی و فرمی کار تفاوتی تشکیل نشود. آیتم‌های این کار به ترتیب با معارفه اتفاق اغاز می‌شد و در ادامه تحلیل اتفاق، توضیح زیرمتن‌ها، معارفه علل و معلول اتفاق‌ها و در نهایت به تفسیر ماهوی اتفاق می‌انجامید.

وی یادآور شد: ذکر این مسئله خالی از لطف نیست که سطح اطلاعات برنامه و این چنین حجم داده‌ها زیاد بالاست. ما نمی‌توانستیم از گفتن آن‌ها و یا بیانش به همان غلظت صرف نظر کنیم. برای همین مباحث را با تمثیل‌های روایی و مصادیق تصویری جانشین کردیم تا مخاطب ربط بهتری با مباحث اشکار کند.

سرپرست گروه نویسندگان برنامه «امتداد» درمورد توانایی وجود خود در این برنامه او گفت: این برنامه برای من به چند علت یک توانایی دلنشین می بود. اول این که مباحث گسترده و پراکنده‌ای داشت که تجمیع آن‌ها چالش سخت و جذابی می بود. دوم این که پرداخت هر کدام از این مباحث به طور مبسوط و تحلیلی همانند به یک تحلیل شخصی از مطالبی می بود که تا امروز از پژوهش‌های گوناگون خوانده بودم. علت سوم من این است که محیطی شد برای تشکیل محتوا از اطلاعاتی که زیاد تر قیمت کتابی داشتند یا جایشان در جلسه‌های تخصصی می بود.

حجتی در ادامه گفت: چهارمین مورد برای من این می بود که «امتداد» نشان داد می‌شود در فضای رسانه‌ای، با داده‌های سخت برنامه‌سازی و از محتواهای سنگینی که قابلیت تبدیل به برنامه‌های تلویزیونی را دارند، منفعت گیری کرد اما خب کار سخت‌تر از برنامه‌های مرسوم می‌شود. چالش «امتداد» زیاد تر برای من اثبات این می بود که برنامه‌سازی میتواند پُرمحتوا باشد و این چنین دنیایی از مطالب وجود دارد که زیاد تر مخاطبان از آن بی‌خبر می باشند.

وی در جواب به این سوال که برای نگارش متن‌های این برنامه چه قدر تحقیق و پژوهش صورت گرفته و از چه منابعی منفعت گیری شده است؟ تصریح کرد: پژوهش این برنامه چند ماه فشرده زمان برد. فصل مشترک همه پژوهش‌ها، مجموعه کتاب فلسفه اتفاق‌ها می بود که به زبان انگلیسی انتشار شده. این شاکله مهم کار می بود اما در کنار آن کتاب‌ها، مستند و مقالات مختلفی در حوزه‌های مرتبط با هر تکه مورد مطالعه قرار گرفت که کار تیم پژوهش برنامه می بود. اینجا جا دارد از تیم پژوهش این برنامه هم یاد کنیم که یکی از دلایل قوام این برنامه، کوششهای آنها در اراعه یک پژوهش منسجم و جامع تبدیل شکل‌گیری این برنامه شد.

سرپرست گروه نویسندگان برنامه «امتداد» با گفتن این که همه تکه‌های این برنامه احتمالا برای همه مردم دلنشین نباشد، نقل کرد: درواقع هر تکه از برنامه برای گروهی از مردم دلنشین است. تکه فوتبال برای ورزش دوستان، تکه پینک فلوید برای علاقه‌مندان به موسیقی، تکه وارکرفت برای مخاطبان حوزه گیم، تکه انیمه برای طرفداران انیمه‌های ژاپنی و تعداد بسیاری از موارد مختلفی که مخاطبان خودش را دارد. مقصد این برنامه فقط برنامه‌سازی برای سلیقه خاصی از مخاطبان نبوده است بلکه خودش یک سلیقه‌سازی می بود برای مخاطبانی که تشنه این اطلاعات بودند اما از طریق رسانه‌های غیرحرفه‌ای یا افرادی که بدون پژوهش در این حوزه تشکیل محتوا می‌کنند، اطلاعات خود را کسب می‌کردند. برای همین می‌توان او گفت این برنامه برای همه است. برای هر فردی که از دانستن و فهمیدن لذت می‌برد.

حجتی در جواب به این سوال که مخاطب مقصد این برنامه چه افرادی می باشند؟ او گفت: گستره تنوعی مخاطب این برنامه بالاست و بستگی به نوشته هر تکه دارد. یک تکه مخاطب خاص دارد و یک تکه مخاطب عام. کمتر برنامه‌ای در تلویزیون به این سبک بوده است که یک مخاطب مقصد انحصاری نداشته باشد. ساختارشکنی این برنامه یک جسارت در برنامه سازی است که نظام طبقه‌بندی مخاطب برای برنامه‌سازان را زیر سوال می‌برد.

وی در قسمت فرد دیگر از سخن بگویید‌های خود با گفتن این که مقصد مهم این برنامه تشکیل سوال در ذهن مخاطب است، گفت: این که هر چیزی در این جهان تخت و بی‌بُعد نیست. در حقیقت هر چیزی عقبه فکری و محتوایی دارد و می‌توان درمورد چیستی و چرایی بودن تعداد بسیاری از اتفاق‌ها همانند موسیقی، گیم، فوتبال، سینما و انیمه سوال کرد. این که شما فقط تماشاگر نباشید و با دیدن هر چیزی به همه وجوه آن فکر کنید. تشکیل سوال از پرسیدن سوال مهمتر است.

حجتی در آخر درمورد استقبال مخاطبان از این برنامه خاطرنشان کرد: انتخاب شبکه و ساعت پخش آن در شکل‌گیری مخاطب زیاد تأثیر دارد. مخاطب جمعه ساعت ۱۶ شبکه ۴ زیاد با مخاطب پنجشنبه ساعت ۲۲ شبکه ۱ تفاوت دارد. اما با این وجود تعداد بسیاری از افرادی که انتظار نداشتم، برنامه را دیده بودند و درمورد مباحث قسمتی که تماشا کردند با من به او گفت و گو می‌نشستند. این چنین افرادی از این همه اطلاعات در یک برنامه اظهار شگفتی می‌کردند. این یعنی ما فقر برنامه‌سازی محتوایی و اراعه محتوای سطحی در تعداد بسیاری از برنامه‌ها داریم که مخاطب انتظار این چنین برنامه‌ای را ندارد.

انتهای مطلب/